Ogólna zasada przesiewowych testów połykania polega na podaniu doustnie substancji testowej – najczęściej wody, i obserwacji pośrednich objawów aspiracji czyli kaszlu i zmiany jakości głosu (na mokry, bulgoczący). Czułość i swoistość tych testów jest niewystarczająca, żeby w praktyce wykluczyć wszystkie przypadki niemej klinicznie aspiracji. Drugą wadą tych testów jest wysoki odsetek fałszywie pozytywnych wyników. Czułość testów połykania w wykrywaniu aspiracji zwiększa się, jeżeli ich wyniki interpretuje się łącznie z innymi objawami klinicznymi będącymi predyktorami dysfagii, takimi jak wiek powyżej 65 lat, płeć męska, punktacja w skali Barthel <60/100, obecność niedowładu prawostronnego, jednostronny niedowład żuchwy, obecność dyzartrii, dysfonii, zalegania pokarmu w jamie ustnej, niedowład podniebienia, nieprawidłowe odruchy podniebienne i/lub gardłowe, słaby kaszel na polecenie, trudności z połykaniem własnej śliny, zapalenie płuc w wywiadzie i niedostateczny stan odżywienia.
Nie u każdego pacjenta można przeprowadzić test przesiewowy z podaniem testowej substancji do połknięcia. Chory przed podaniem czegokolwiek doustnie musi spełniać kilka koniecznych warunków:
- musi być przytomy i utrzymać stan przytomności przez conajmniej 15 minut.
- musi być stabilny krążeniowo i oddechowo
- musi przełykać spontanicznie lub na polecenie
- musi móc zakaszleć na polecenie
- nie może aktualnie mieć zapalenia płuc lub innych dowodów wskazujacych na przebytą aspirację.
W chorych, którzy nie są w stanie zakaszleć na polecenie prawdopodobnie z powodu afazji, aprakcji bądź innych zaburzeń poznawczych można posłużyć się testem Crary (Crary 2013) - określić liczbę spontanicznych przełknięć w ciągu 5 minut w stanie spokojnego czuwania - wynik dodatni ≤0,4 przełknięć na minutę (<2 przełknięć na 5 minut)
Testy przesiewowe z zasady udzielają odpowiedzi na dwa pytania:
1. Czy można chorego bezpiecznie karmić doustnie czy nie?
2. Czy można zakończyć diagnostykę czy należy ją kontynuować?
Testy przesiewowe pozostawiają bez odpowiedzi pytania o mechanizm zaburzeń, zalecany rodzaj terapii, skuteczność określonych strategii terapeutycznych. Dlatego nieprawidłowy wynik testu przesiewowego połykania jest wskazaniem do przeprowadzenia instrumentalnego badania połykania.
Osobyz udarem mózgu, u których stwierdza się obecność predyktorów dysfagii (bardzo nasilona afazja, dyzartria, nasilony niedowłąd n. VII lub nasilony deficyt neurologiczny NIHSS>12 punktów) są szczególnie narażone na występowanie niemych aspiracji. W tej grupie pacjentów wykonanie badań instrumentalnych połykania jest wskazane nawet pomimo negatywnego wyniku testu przesiewowego.
Przykładowe przesiewowe testy połykania załączono poniżej.
Przesiewowe testy połykania:
1. Schemat badania przesiewowego u chorych z ostrym udarem mózgu. i gotowy arkusz badania