Zaburzenia połykania u dorosłych z mózgowym porażeniem dziecięcym.

Dr. n. med. Anna Czernuszenko, Portal www.polykanie.pl

Zaburzenia połykania są częstym problemem u dorosłych z mózgowym porażeniem dziecięcym (MPD) i dotyczą głównie chorych z ciężkim deficytem neurologicznym. Mają one istotny wpływ na jakość życia, stan odżywienia i oczekiwaną długość życia w tej grupie. Szacuje się, że zaburzenia połykania ograniczają bezpieczeństwo przyjmowania pokarmów i płynów u 30-50% dorosłych z MPD. Zachłystowe zapalenia płuc są u tych osób główną przyczyną zgonów.

Epidemiologia i czynniki ryzyka

Częstość występowania zaburzeń połykania (dysfagii)u osób z MPD wzrasta wraz z nasileniem niepełnosprawności ruchowej oraz obecnością i liczbą współtowarzyszących deficytów, takich jak upośledzenie umysłowe, padaczka, niedorozwój mowy czy konieczność karmienia przez gastrostomię. Największe ryzyko dysfagii dotyczy osób z głębokim deficytem ruchowym (GMFCS IV-V), spastycznym niedowładem czterokończynowym i postacią dyskinetyczną MPD.

Ryzyko zaburzeń połykania narasta także z wiekiem. U szczególnie narażonych dorosłych z MPD funkcja połykania zaczyna pogarszać się już około 30. roku życia. Osłabieniu funkcji połykania towarzyszy postępujące pogorszenie funkcji motorycznych obejmujących także mięśnie oddechowe oraz mięśnie odpowiedzialne za stabilizację głowy i tułowia. Pogorszenie sprawności połykania prowadzi do niedożywienia oraz postępującego osłabienia i zaniku mięśni. Powstaje błędne koło prowadzące do dalszego upośledzenia funkcji połykania i osłabienia kaszlu i funkcji oddechowych. Współistnienie zaburzeń połykania i osłabienia siły kaszlu nieuchronnie prowadzi do śmierci w przebiegu zapalenia płuc.

Wpływ na odżywienie i przeżycie

U dorosłych z ciężkimi postaciami MPD poważne zaburzenia połykania przyczyniając się do niedożywienia oraz zapaleń płuc, stanowią jeden z głównych czynników ograniczających ich długość życia. Główną bezpośrednią przyczyną zgonu w tej grupie (53–74%) są powikłania oddechowe - nawracające zapalenia płuc i niewydolność oddechowa. Osoby głęboką niepełnosprawnością motoryczną w grupie GMFCS V żyją przeciętnie 13 lat, w grupie GMFCS IV - 40-50 lat.

Pomimo znaczącego postępu medycyny w ostatnich dziesięcioleciach, nie udało się poprawić przeżycia w tej grupie chorych.

Osoby z łagodniejszymi postaciami MPD bez współistniejących deficytów w postaci upośledzenia umysłowego, padaczki, niedorozwoju mowy, głuchoty, ślepoty czy konieczności karmienia przez gastrostomię mają oczekiwaną długość życia zbliżoną do populacji ogólnej.

Objawy

Zaburzenia połykania manifestują się podczas posiłków min. dłuższym czasem koniecznym na jedzenie, trudnościami z przeżuwaniem, krztuszeniem, obecnością kaszlu w trakcie lub po posiłku. Na obecność zaburzeń połykania mogą wskazywać także niezależnie od posiłków występujący wilgotny/obłożony glos, wyciekanie śliny z ust, zwiększona ilość wydzieliny w gardle i/lub drogach oddechowych, kaszel a także stany (pod)gorączkowe, nawracające infekcje dróg oddechowych i chudnięcie.

Podsumowanie

Zaburzenia połykania u dorosłych z ciężkimi postaciami MPD są zjawiskiem częstym. Związane z nimi powikłania oddechowe oraz niedożywienie mają znaczący wpływ na jakość i długość życia tej populacji. Regularny screening i interwencje multidyscyplinarne ukierunkowane na ocenę i terapię zaburzeń połykania oraz wsparcie żywieniowe są kluczowe dla poprawy rokowań u tych pacjentów.

Bibliografia

Reid SM, Carlin JB, Reddihough DS. Survival of individuals with cerebral palsy born in Victoria, Australia, between 1970 and 2004. Dev Med Child Neurol. 2012;54(4):353-360.
Himmelmann K, Sundh V. Survival with cerebral palsy over five decades in western Sweden. Dev Med Child Neurol. 2015;57(7):762-7.
Calderone, A., Militi, D., Cardile, D. et al. Swallowing disorders in cerebral palsy: a systematic review of oropharyngeal Dysphagia, nutritional impact, and health risks. Ital J Pediatr 51, 57 (2025).
McAllister A, Sjöstrand E, Rodby-Bousquet E. Eating and drinking ability and nutritional status in adults with cerebral palsy. Dev Med Child Neurol. 2022 Aug;64(8):1017-1024.
Ryan JM, Peterson MD, Ryan N, Smith KJ, O'connell NE, Liverani S, Anokye N, Victor C, Allen E. Mortality due to cardiovascular disease, respiratory disease, and cancer in adults with cerebral palsy. Dev Med Child Neurol. 2019 Aug;61(8):924-928.
Gibson N, Blackmore AM, Chang AB, Cooper MS, Jaffe A, Kong WR, Langdon K, Moshovis L, Pavleski K, Wilson AC. Prevention and management of respiratory disease in young people with cerebral palsy: consensus statement. Dev Med Child Neurol. 2021 Feb;63(2):172-182.