Obecność zaburzeń połykania wymaga niekiedy wprowadzenia specjalnych technik połykania. Mają one na celu zwiększyć bezpieczeństwo połykania tzn. głównie zabezpieczyć chorego przed aspiracjami, czyli dostawaniem się pokarmu/płynów do dróg oddechowych. Zalecenia dotyczące specjalnych technik połykania formułowane są przez neurologopedę i zależą od rodzaju zaburzeń u danego pacjenta, mogą dotyczyć jednej lub wszystkich konsystencji pokarmu. Czasem konieczne jest przeprowadzenie endoskopowego badania połykania w celu stwierdzenia, która technika połykania jest wskazana i pomocna u danego chorego.
Nie każda technika działa u każdego, też nie każdy jest w stanie każdą technikę stosować. Mogą mieć na to wpływ różne czynniki, między innymi rodzaj i nasilenie zaburzeń a także aktualne możliwości poznawcze/umysłowe chorego.
U tych osób jednak, które umiejętnie i konsekwentnie stosują specjalne techniki połykania są one bardzo pomocne. Dzięki nim można niekiedy przynajmniej częściowo zrezygnować z ograniczeń dotyczących konsystencji pokarmu.
Zaleconą technikę połykania należy starać się stosować zawsze tzn. przy każdym posiłku z nie tylko podczas terapii. Niektóre specjalne techniki połykania stanowią jednocześnie dobre ćwiczenia, które mogą (choć nie muszą) przyczynić się do ustępowania zaburzeń połykania.
Specjalne techniki połykania:
Silne przełykanie – przełykanie z wykorzystaniem całej siły mięśni twarzy i gardła – może być pomocne przy uczuciu zalegania kęsa w gardle. Bezpieczna do samodzielnego wypróbowania.
Przełykanie z brodą przygiętą do mostka – broda pozostaje zbliżona do klatki piersiowej przez cały czas połykania. Ta technika może być pomocna w zapobieganiu zachłyśnięciom. Bezpieczna do samodzielnego wypróbowania.
Przełykanie z głową obróconą w kierunku strony chorej- ta technika powoduje, że pokarm skierowany zostaje na stronę zdrową, co zmniejsza ryzyko zachłyśnięcia i zalegania w gardle po połknięciu. Technika zalecana tylko przy jednostronnym niedowładzie mięśni twarzy/gardła. Bezpieczna do samodzielnego wypróbowania.
Połykanie nadgłośniowe odbywa się zgodnie z sekwencją:
- Nabrać powietrza
- Połknąć kęs/łyk nadal wstrzymując oddech
- Odkrztusić
- Połknąć ponownie.
Przy wykonaniu może być pomocne silne oparcie łokci na poręczy fotela lub blacie stołu.
Ta technika połykania może być pomocna, jeżeli chory krztusi się przede wszystkim przy piciu płynów. Bezpieczna do samodzielnego wypróbowania – zalecane wykonanie pierwszych prób z połykaniem śliny.
Połykanie nad-nadgłośniowe ma zastosowanie jak połykanie nagłośniowe, zapewnia jednak lepszą ochronę dróg oddechowych przed zachłyśnięciem. Odbywa się zgodnie z sekwencją:
- Nabrać powietrza i lekko przeć
- Połknąć kęs/łyk nadal wstrzymując oddech
- Odkrztusić
- Połknąć ponownie.
Przy wykonaniu może być pomocne silne oparcie łokci na poręczy fotela lub blacie stołu. Bezpieczna do samodzielnego wypróbowania – zalecane wykonanie pierwszych prób z połykaniem śliny.
Manewr Mendelsona – polega na utrzymaniu krtani przez ok. 2 sekundy w górze po połknięciu. Może być pomocny przy uczuciu zalegania w gardle po połknięciu szczególnie przy pokarmach o konsystencji stałej. Bezpieczna do samodzielnego wypróbowania.
Połykanie z głową obróconą w kierunku strony zdrowej – u niektórych chorych zmniejsza rozmiar zalegań, zalecana tylko w wybranych przypadkach po konsultacji z neurologopedą.
Połykanie z uniesieniem brody ku górze – technika zalecana tylko w wyjątkowych przypadkach. Nie należy jej stosować samodzielnie bez porozumienia z neurologopedą!
